02 feb Respect en verdraagzaamheid tegenover elkaar, vóór, tijdens en na een humanitaire opdracht
Op 13 februari 2007 hadden de JoB’ers een bijeenkomst rond het thema ‘respect en verdraagzaamheid’, en dit keer in het bijzonder met het oog op militaire zendingen naar het buitenland.
1/2007
Samenkomen op 13 februari, de dag vóór de veertiende, vraagt naar een inleidende bezinning over de betekenis van Valentijn. En als padre mag je soms wel eens geluk hebben. Een paar dagen vóór datum kreeg ik een mailtje binnen met als titel: liefde installeren. Een mooier bezinning kon ik me niet dromen. Omdat vele van onze JoB-mensen naar de tekst gevraagd hebben, kan je deze integraal lezen verder in dit nummer.
Op zoek naar de invulling van ons jaarthema rond respect en verdraagzaamheid op de vele domeinen van ons leven als mens en militair, kwamen we met enkele mensen van ons bestuur toevallig in contact met Erik De Soir. Op een studiedag nog wel, ingericht door onze Katholieke Aalmoezeniersdienst voor de aalmoezeniers en de vrijwillige medewerkers.
Samen met een stagiair speelde hij toen een rollenspel rond het thema van de psychologische begeleiding van de militairen en hun families na een humanitaire zending.
Het ‘klikte’ meteen, mede door het feit dat Erik geen onbekende is binnen ons JoB-bestuur, door de samenwerking tijdens de familiedagen met Belbat X.
Weet ik als ik iets doe, waarom ik het doe? Verbetert het mijn leven?
Met die vraag begint onze spreker…
Tot en met Belbat 2 was Erik officier in het Bataljon Bevrijding te Leopoldsburg, nu nog steeds zijn thuishaven.
Eric heeft intussen psychologie gegeven in de KMS, in de beginjaren van de humanitaire zendingen. In het begin stonden we niet ver wat betreft psychologische begeleiding, zegt onze spreker ons terwijl hij zichzelf voorstelt. Gelukkig staan we nu veel verder, zegt hij. We zijn “droeviger” en “wijzer” geworden.
Wijzer, omdat wat vroeger op vrijwillige basis gebeurde nu geprofessionaliseerd is, onder andere met de oprichting van de RMO’s (Raadgever Mentale Operationaliteit).
Droeviger, omdat er dingen blijven hangen, van onder andere mislukte relaties na een opdracht.
Er is al veel gebeurd rond de voorbereiding op de opdracht, ook tijdens de opdracht, maar eens terug thuis blijven velen met een kater zitten.
Nu is Erik vooral bezig met het begeleiden van ‘slachtoffers’ op alle vlakken, ook bij de brandweer, ook bij het tussenkomen bij vechtpartijen, ook bij slechte nieuwsmelding.
Erik zet ons meteen aan het werk.
Hij vraagt aan elk van ons om eens in stilte na te denken over de ervaring van lange tijd weggeweest te zijn, en dit tijdens de verschillende fasen tijdens zo een opdracht.
De voorbereiding, het afscheid en het vertrek, aankomst in het onbekende, gewenning en gemis, contact zowel positief als negatief met elkaar en ook contact met thuis, eveneens positief als negatief, soms moeilijk vooral in de beginjaren door technische problemen, terug naar huis, aanpassing thuis.
Met muziek op de achtergrond worden we aan het denken gezet. Dit is blijkbaar geen eenvoudige opdracht. Plots gaat een GSM af, sommigen zijn blijkbaar niet geïnteresseerd, of is dit maar schijn, anderen praten met elkaar, ons thema ‘respect’ krijgt meteen een eerste toepassing…
Vanuit de zaal komen heel wat verschillende antwoorden ook van partners van militairen die eveneens militair zijn natuurlijk, en vooral rond de eerste fase:
De voorbereiding
– Het is als het ware een bezinningsfase: wat staat er mij zoal te wachten, een bezinning voor beide partners.
– Het moment dat je te horen krijgt dat je moet vertrekken spookt er van alles door je hoofd.
– De manier waarop je thuis gaat vertellen dat de beslissing gevallen is dat je op opdracht meegaat is heel belangrijk.
– Een vrouw verneemt van haar man dat hij ‘vrijwillig’ meegaat. Het geeft haar een eigenaardig gevoel, zowel positief als negatief. Al bij al toch beter zo, meent ze, dan ‘moet’ een ander niet meegaan.
– Als vrouw, moet je een serieuze planning maken om alles geregeld te krijgen. Je moet een structuur aanbieden aan je kinderen. Erik De Soir merkt terecht op dat je als thuisblijvende partner jezelf niet mag vergeten…
– Het maken van de koffers wordt steeds weer uitgesteld, dit wordt bevestigt door de meeste aanwezige vertrekkers en hun partner.
– Er is een groot verschil tussen de eerste keer dat je vertrekt of de zoveelste keer… eveneens een groot verschil van waar je naar toe moet, naar Libanon, naar Kosovo of naar Afghanistan, en voor Kosovo zelf is er een groot verschil tussen Belkos 1 en Belkos 20…
– Sommige militairen, of zijn ze allemaal zo (nvdr), laten te veel werk over aan hun partner, onder andere met het aanbrengen van ‘naampjes’.
– Het is heel belangrijk om je kinderen elk apart voor te bereiden op je vertrek, elk kind is anders en reageert anders.
Er komen eveneens reacties rond tijdsgebonden momenten:
– Het belang van de laatste maand, voor beide partijen, schrik en hoop lopen door elkaar.
– Onmiddellijk komt de reactie dat elke dag even moeilijk is.
– Het is niet leuk als je als vrouw thuis wordt benaderd, onder de mom van ‘ze zal het wel nodig hebben dat een man komt’
– Contact per post, via mail, via telefoon, blijft heel belangrijk. Gelukkig is er met de jaren heel veel veranderd in de goede zin, maar er is nog meer mogelijk, alleen hangt daar een serieus prijskaartje aan vast.
– Het is heel belangrijk om een vertrouwenspersoon te hebben tijdens de opdracht.
– Erik merkt op, als antwoord op een reactie, dat de terugkeer geen moment is maar een proces dat verschillende dagen kan duren…
Intussen is het hoog tijd geworden, om na de opwarming over te gaan naar een uiteenzetting aan de hand van een PowerPoint projectie…
Opnieuw zijn er verschillende fases zowel emotioneel als operationeel.
Operationeel:
– de voorbereiding
– de aanpassing
– de routine
– de anticipatie
– de terugkeer
Emotioneel:
– initiële schok
– ontkenning-vermijding
– voorbereiding vertrek
– vertrek
– (emotionele) desorganisatie
– anticipatie van de terugkeer
– reünie met de leefkern of gezin
– stabilisatie en herstel
– (re)adaptatie, reïntegratie.
Ik onthoud vooral een paar items:
1° Stress
Normale stressbestendigheid kan je voorstellen als een lijn.
Tijdens een opdracht kan je echter reeds een eerste dip krijgen op het moment dat je op het vliegtuig zit. Die gevoelservaring verandert wanneer je je job hebt, je vrienden en je werk.
De lijn is niet meer lineair, maar golvend. Er kunnen nog ups en downs volgen, wanneer je slecht nieuws krijgt of vermoeid geraakt.
Het is dan ook belangrijk dat je bij het contact met thuis zegt of schrijft met “ik voel”, anders dus dan de dagboekstijl.
2° Reünie met je leefkern, je gezin
Je leefkern is als een lappendeken:
– je doet dingen alleen
– je doet dingen samen
– je hebt je eigen plaatsen(je bureau enz.)
– gemeenschappelijke plaatsen(eetkamer, living, enz)
Naast de leefkern, heb je het gezin, de partnerrelatie, territorialiteitsprincipes.
Op zending vertrouw je namelijk dingen toe aan je beste vriend en niet aan je partner.
Er is ook sprake van redundantie: je weet bijvoorbeeld op voorhand wat je partner gaat zeggen, hoe ze zal reageren. Na de zending weet je dat niet meer!
Ook waarden en normen moet je terug op elkaar afstellen.
3° Adaptatie en reïntegratie
In het Frans bestaat er een mooi woord: reconnaissance.
Re-co(n)-naissance.
Re staat voor opnieuw, co voor samen, en naissance voor geboren worden en sens voor zin geven. Adaptatie en reïntegratie hebben namelijk te maken met opnieuw geboren worden, met samen, met mekaar opnieuw leren kennen, met samen opnieuw geboren worden en samen opnieuw zin geven…
Door de boeiende uiteenzetting vergeten we dat de tijd vliegt en het hoog tijd wordt voor het rollenspel.
Samen met zijn assistente verdwijnt Erik voor even. Tijd voor ons om even te verpozen tijdens een zoemsessie. Op het podium staan intussen een tafel en twee stoelen, het hoogstnodige om een huiskamer voor te stellen. Erik zal de militair spelen, die na zijn opdracht in het buitenland van de kazerne terug komt na de eerste werkdag…zijn assistente speelt de huisvrouw. Wij worden gevraagd te ‘observeren’ om te zeggen wat er allemaal fout loopt.
De beschrijving van het ‘toneelstuk’ zou ons te ver brengen. Maar één ding is duidelijk, wat fout kan lopen loopt fout! Duidelijk herkenbaar voor iedereen! Een dovemansgesprek omdat elk van de partners enkel met zichzelf bezig is en niet geïnteresseerd is in wat de ander heeft meegemaakt en dus zelfs zijn eigen verhaal niet beluisterd weet.
Vanuit de zaal komen verontwaardigde reacties en heel wat tips voor de beide spelers.
De spelers krijgen een nieuwe kans en spelen het ‘toneel’ opnieuw, een ‘toneel’ geregisseerd door de toeschouwers, wij dus, die op een speelse manier geleerd hebben hoe het beter kan.
Met wederzijds respect voor elkaar, met wederzijdse interesse voor wat de ander meegemaakt heeft, met samen plannen om er eens met hun beidjes tussen uit te trekken voor een verwenweekend…
Het tweede ‘toneel’ werd met applaus onthaald, en deed ons vlug de aversie over het eerste vergeten.
Het was een andere JoB-dag dan anders. Interactief. Creatief.
Met dank aan onze spreker.
In afspraak met Erik, hadden we met het bedrag dat we van plan waren om aan hem te geven, een geschenkbon gekocht voor een verwenweekend. Een onschuldige hand mocht de naam trekken van een ‘koppel’ van wie één van beide op zending was. Een mooi gebaar van onze spreker, een mooi Valentijnsgeschenk voor één van onze beroepsvrijwilligers en zijn partner.
In de namiddag worden we verder aan het werk gezet. Zelf kon onze spreker niet blijven.
We werden verdeeld in 4 groepen met als ‘gespreksleiders’ André, Kim, Lut en Mie-Jeanne.
Voor die ‘workshop’ “terugkeer uit operatie” kregen we een leidraad mee.
Tijdens de eerste ronde viel het vooral op dat er relatief weinigen onder ons op zending geweest zijn, slechts een twintigtal. Er zijn er met één zending, een paar met twee en met drie en zelfs met vier zendingen achter de rug. Wel waren er een tiental die ofwel partner waren of ouder van iemand die op zending geweest is. Wat ook blijkt is dat elke zending anders is. De grote meerderheid was dus nog nooit op zending geweest. De meesten vinden dat absoluut niet erg en staan dus ook niet te springen om te vertrekken. Een groot aantal daarvan zal het ook nooit vertrekken en een aantal daarvan wil ook nooit vertrekken. Maar er zijn er toch wel een paar die graag eens zouden vertrekken.
Omdat het rollenspel en ook het hoofdthema over thuiskomen’ ging, werd ons gevraagd om daarover in de verschillende groepen verder onze ervaringen mee te delen. Er kwamen heel veel verschillende reacties naar boven:
– in een zwart gat vallen…
– vier maanden is te lang, zes dus zeker als er geen tussenbezoek voorzien is
– depressief worden omdat de confrontatie met de armoede ter plaatse te sterk verschilt met onze situatie, wij leven hier als koningen in vergelijking met ginder
– stress door de vele luxe die terug op je afkomt
– thuiskomen uit Afghanistan is anders dan thuiskomen uit Kosovo
– het is ook anders als je een andere opdracht had tijdens je zending
– de reactie van de kinderen op de reactie van papa bij zijn thuiskomst was heel eigenaardig
– een echte cultuurschok kwam verschillende keren naar boven
– veel hang af of je een sterke vrouw bent of niet
– ik had zoveel meegemaakt dat ik een week nodig had voor er kon over gesproken worden
– er zijn er die niet kunnen vertellen over wat ze meegemaakt hebben. Ze sluiten zich op omdat ze toch niet geloofd worden, niet begrepen worden
– de voorbereiding op de terugkomst is heel belangrijk, zeker als die plots en onverwacht is
– informatie voor het thuisfront is heel belangrijk
– de eerste dagen worden we liefst gerust gelaten door de ‘familie’
– verwijzend naar het rollenspel is het inderdaad een heel apart gevoel om thuis te komen of binnen te komen zonder dat de vrouw thuis is
– eveneens verwijzend naar het rollenspel komt het macho gedrag van de mannelijke militair soms wel eens naar boven.
Er werd ons ook gevraagd om even van gedachten te wisselen of de buitenlandse zending(en) ons leven veranderd hebben, als partner, als ouder, als zoon of dochter, als militair, in het sociale milieu. Welke belangrijke zaken hebben we geleerd en op welke manier staan we nu anders in het leven. In de verschillende groepen werd het volgende genoteerd
– een oorlogssituatie doet me anders kijken op het leven
– ik heb een andere kijk op het leven gekregen kwam verschillende keren aan bod
– je leert jezelf beter kennen
– je leert relativeren
– het is belangrijk om te relativeren
– communicatie is heel belangrijk
– normen veranderen bij mezelf
– ik heb geleerd meer rekening te houden met de anderen
– ben luier geworden
– het is heel belangrijk om met een “gekende groep” te vertrekken
– bij kinderen is het belangrijk dat de school meewerkt en dus op de hoogte is
– een ‘dagboek’ met gebeurtenissen en gevoelens bijhouden
– communicatiemiddelen zijn heel belangrijk, maar je mag ook niet overdrijven
– niet echt nood meer aan vakantie, maar wel veel meer aan ‘samenzijn’, kunnen ‘stoom afblazen’ en in het reine komen met zichzelf
– thuisblijvers in de kazerne moeten meer gerespecteerd worden
– voor beide partners kunnen roddels veel kwaad doen
– ook “niet getrouwde” relaties mogen niet vergeten worden
– het is goed dat de RMO mee is op oefening tijdens de voorbereiding
– geleerd verdraagzaam te zijn
– rap content, sneller tevreden
– kan niet meer verdragen dat de kinderen reclameren op wat hier gebeurt
– informatie en begeleiding zowel individueel als in groep, zowel sociaal als familiaal blijven nodig
– meer respect voor burger als militair door hun problemen ernstig te nemen
En tot slot: is terugkomen nu moeilijker dan weggaan
– allebei zijn ze even moeilijk
– toch is terugkomen moeilijker
– moeilijker als papa thuiskwam, papa was strenger
– bekomen van de overdosis kaki, jammer dat je je niet één keer in burger mag kleden
– door problemen gaat het seksuele soms niet bij het terugkomen
– na het afscheid op het vliegveld voelt de partner zich soms in de steek gelaten
Na de nodige dankwoordjes wordt het bestuur van JoB bedankt voor het vertrouwen. Het was voor sommigen een goede voorbereiding op het komende vertrek op militaire zending…
en voor anderen een deugddoende ervaring te kunnen vertellen over wat men meegemaakt heeft en nog geloofd te worden ook…
Sorry, het is niet mogelijk om te reageren.