02 feb De Slag om Passendale (1917-2007)
Eind juli 2007 was het precies 90 jaar geleden dat de Slag bij Passendaele – ook wel de Derde Slag om Ieper genoemd – plaatsvond. Tijd dus voor een terugblik op dit aangrijpende historische moment.
2/2007
Laat de bomen nu maar zwijgen
en dat ’t gras niets vertelt
en de wind moet ’t ook maar nie zingen
dat julder’n dood tot niets hè geteld
dat waren al te schrik’lijke dingen
(Willem Vermandere)
90 jaar geleden, precies op 31 juli 1917, leidde de Britse veldmaarschalk Douglas Haig de Derde Slag om Ieper, beter bekend als de Slag om Passendale. De Britse, Australische, Nieuw-Zeelandse en Canadese troepen moesten in deze veldslag het Duitse leger, dat onder leiding stond van generaal Sixt von Arnim, de genadestoot toebrengen. Bovendien omvatte het militaire plan de intentie om op te rukken langs de kust richting Oostende en Zeebrugge en daar de Duitse onderzeebootbases (die een bedreiging zijn voor de scheepsroutes van de Britten) ter heroveren. Daarvoor werd de hulp ingeroepen van het Britse 5de leger onder leiding van generaal Hubert Gough, het Franse 1ste leger met aan het hoofd generaal François Anthoine en het Britse 2de leger dat werd geleid door generaal Herbert Plumer.
De Franse troepen zijn op dat moment echter zwaar gedemotiveerd omdat ze zwaar geleden hadden tijdens het offensief bij de Chemin des Dames (dat geleid werd door generaal Nivelle en een einde moest maken aan een stellingenoorlog maar op een ramp voor de Fransen uitliep) en hebben te kampen met grootscheepse muiterijen als gevolg daarvan. Daar bovenop komen nog de aanhoudende regens die eind juli begonnen waren en die de moed van de geallieerden al snel in de schoenen doen zakken omdat de tankbrigades er niet in vooruit komen. De modder houdt de troepen op, en op 2 augustus, na een opmars van nauwelijks 2 kilometer, ligt het offensief stil. Pas veertien dagen later wordt een nieuwe poging ondernomen, maar het 5de leger stuit in het noorden van Langemark op een hardnekkige weerstand van de Duitse troepen.
Augustus 1917 was een dramatische maand waarin 75.000 geallieerden en 50.000 Duitsers sneuvelden. Pogingen om de Britse publieke opinie te overtuigen dat deze gevechten op een overwinning waren uitgedraaid, werden al snel ondermijnd toen de vele gewonden de Britse hospitalen instroomden.
De strijd valt daarna weer even stil, maar een maand later, op 22 september, – wanneer de zon weer haar intrede heeft gedaan en de grond doet opdrogen – verschuift het offensief en valt het Britse 2de leger aan op de heuvelrug ten oosten van Ieper. De voorste Duitse linie wordt weggevaagd. Opnieuw is het een dramatische confrontatie waarbij zowel de Britten als de Duitsers 20.000 manschappen verliezen; en dat alles voor een terreinwinst van amper 1 kilometer. Bij het Polygoonbos vallen op 26 september nog eens 17.000 mannen aan beide zijden, en op 4 oktober verliezen zowel Britten als Duitsers 26.000 troepen bij Broodseinde.
De Duitse legermacht heeft zware klappen gekregen en is sterk verzwakt; de legerleiding denkt er dan ook aan om de troepen terug te trekken en beslist in ieder geval om de laatste linies niet meer koste wat het kost te heroveren. Aan Britse zijde gelooft men in de overwinning, en veldmaarschalk Haig wil nu zo snel mogelijk tot een doorbraak komen. Het rustige herfstweer is echter voorbij en de voortdurende slagregens maken het terrein nu onbegaanbaar. Maar ook al is het terrein één grote modderpoel met enorme plassen waarin duizenden lijken ronddrijven, toch worden de offensieven niet afgelast.
Tot 9 oktober vallen de Australiërs aan bij Tyne Cot en verliezen daar 13.000 man, zonder noemens-waardige vooruitgang te boeken – al veroveren ze de Duitse frontlinie. Op 12 oktober geeft Haig, ondanks de vraag van de generaals Plumer en Gough om het offensief op te schorten wegens de verschrikkelijke weersomstandigheden, het bevel om Passendale aan te vallen. Maar ook hier zonder succes, want de Duitsers slaan de aanval af met mitrailleurvuur vanuit hun bunkers. Opnieuw sneuvelen 13.000 soldaten. Op 13 oktober geeft Haig dan ook het bevel de aanval te stoppen. Hij laat de uitgeputte Australische en Nieuw-Zeelandse troepen voor een groot deel vervangen door Canadese manschappen. Die zetten nog eens veertien dagen later de strijd in (hun Road to Passchendaele), maar ze hebben niet enkel met de modder, maar ook met het Duitse gifgas te kampen.
Op 6 november valt Passendale dan toch, en als een dag later generaal Launcelot Kiggell het front bezoekt, barst hij in tranen uit en mompelt: “Good God, did we really send men to fight in that?” (‘Goeie God, hebben we werkelijk mannen gestuurd om daarin te vechten?’) “It’s worse further up on…” (‘Verderop is het erger’), krijgt hij als antwoord. Verder dan het dorp komen de Canadezen echter niet, want op 10 november loopt het offensief dood op de top van de heuvelkam.
De totale balans van de gevechten tussen 31 juli en 1 december 1917, beide zijden opgeteld, wordt geschat op zo’n 450.000 manschappen, waaronder om en bij de 250.000 Britten. Andere cijfers hebben het zelfs over liefst 340.000 Britse en 250.000 Duitse doden. Een overweldigend aantal gesneuvelden dus, maar het front zelf is in die maanden ondertussen amper 8 kilometer naar het noorden en 2 kilometer naar het zuiden opgeschoven. Door het gebrek aan politieke wil om troepenversterkingen te sturen, is het Britse leger in het voorjaar van 1918 erg kwetsbaar, en gaat alle terreinwinst in korte tijd weer verloren aan het begin van de Vierde Slag om Ieper. Niet toevallig geldt de Slag om Passendale dan ook als hét voorbeeld van een zinloze aanval.
Hoewel de menselijke tol onaanvaardbaar hoog is, is deze veldslag militair gezien niet helemaal zinloos gebleken; de Slag om Passendale is zelfs medebepalend voor de afloop van de oorlog. Door deze strijd in het noorden, wordt het de Duitsers onmogelijk gemaakt om een offensief tegen de Franse troepen in het zuiden in te zetten. Bovendien verliezen de Duitsers enorme hoeveelheden materieel die nooit meer kunnen worden aangevuld. Haig heeft dan misschien nooit Zeebrugge bereikt, maar deze uitputtingsslag heeft de Duitsers de reserves ontnomen die ze te kort zijn gekomen om een jaar later de oorlog te winnen.
Sorry, het is niet mogelijk om te reageren.